🏺 Η Μαζική Δηλητηρίαση της Κίρρας
Το πρώτο βιολογικό όπλο στην Ιστορία και η υπόσχεση ενός πολιτισμού
Στην ιστορία των πολέμων, λίγα γεγονότα προκαλούν τόσο αποτροπιασμό όσο εκείνο που σημειώθηκε στην Κίρρα το 590 π.Χ. Μια υπόθεση βγαλμένη από τον πιο σκοτεινό μύθο, που όμως καταγράφηκε ως πραγματικότητα: η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση βιολογικού πολέμου στην ανθρωπότητα, με στόχο την ολοκληρωτική εξολόθρευση ενός πληθυσμού μέσω δηλητηρίασης του πόσιμου νερού.
🔥 Από τη Λερναία Ύδρα στην Κίρρα: Ο μύθος προειδοποιούσε
Όταν ο Ηρακλής σκότωσε τη Λερναία Ύδρα, χρησιμοποίησε το δηλητήριό της για να ενισχύσει τα βέλη του. Η λέξη «τοξικός», σύμφωνα με αρχαίους συγγραφείς όπως ο Διοσκουρίδης, προέρχεται από αυτά τα δηλητηριασμένα βέλη – σύμβολο θανάτου και πολέμου. Κι όμως, λίγους αιώνες αργότερα, αυτός ο μύθος έγινε τρομακτική πραγματικότητα στην πολιορκημένη πόλη της Κίρρας.
🛡 Ο Πρώτος Ιερός Πόλεμος: Θρησκεία, πολιτική και συμφέροντα
Ο Πρώτος Ιερός Πόλεμος, που τοποθετείται γύρω στο 595–585 π.Χ., ήταν μια από τις σημαντικότερες συγκρούσεις για τον έλεγχο του Μαντείου των Δελφών. Η Κίρρα, επίνειο των Δελφών και κέντρο εμπορικής δραστηριότητας,, βρέθηκε στο στόχαστρο της Δελφικής Αμφικτιονίας (με κύριες δυνάμεις τους Θεσσαλούς, Σικυώνιους και Αθηναίους), καθώς κατηγορήθηκε ότι παρενοχλούσε και εκμεταλλευόταν οικονομικά τους προσκυνητές του ιερού. Στην πραγματικότητα, ο πόλεμος που ξέσπασε από το 595 έως το 585 π.Χ. αφορούσε βαθύτερα γεωπολιτικά συμφέροντα. Η Δελφική Αμφικτιονία –με επικεφαλής Θεσσαλούς, Σικυώνιους και Αθηναίους– αποφάσισε την καταστροφή της πόλης, όχι απλώς για παραδειγματισμό, αλλά για πλήρη έλεγχο της Φωκίδας και του Μαντείου..
💀 Η φρίκη της μαζικής δηλητηρίασης
Καθώς η Κίρρα άντεχε την πολιορκία, οι σύμμαχοι αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν ένα ακραίο μέτρο: να δηλητηριάσουν την υδροδότηση της πόλης. Το Αμφικτιονικό Συνέδριο, με επικεφαλής την Αθήνα και τη Σικυώνα, κήρυξε τον ιερό πόλεμο στους ιερόσυλους Κιρραίους δίνοντας όρκο φοβερό στο δελφικό ιερατείο να εξαφανίσουν την πόλη από προσώπου γης, να καταστρέψουν τους αγρούς και τα καρποφόρα δέντρα της και τίποτα να μη θυμίζει ότι κάποτε ζούσε κάποιος εκεί. Είχαν εξάλλου τη σύμφωνη γνώμη του ίδιου του Απόλλωνα, καθώς διά στόματος Πυθίας πήραν τη διαβεβαίωση ότι ο ολύμπιος θεός είχε καταραστεί την ιερόσυλη πόλη. Αν ο Απόλλωνας δεν θα έδειχνε κανένα έλεος στα γυναικόπαιδα, έτσι αμείλικτα έπρεπε να φανούν και τα συμμαχικά στρατεύματα! Σύμφωνα με τις πηγές, οι πολιορκητές χρησιμοποίησαν ρίζες ελλέβορου –ενός ισχυρού καθαρτικού φυτού– τις οποίες έριξαν στο νερό που παρείχε ο υπόγειος αγωγός. Οι κάτοικοι, διψασμένοι, ήπιαν το νερό και αρρώστησαν μαζικά. Η αντίστασή τους κατέρρευσε και η πόλη σφαγιάστηκε.
🧠 Ποιοι ήταν οι εμπνευστές;
Το σχέδιο αποδίδεται σε διάφορους: στον Σόλωνα, που λέγεται ότι πειραματίστηκε με δηλητήρια· στον τύραννο της Σικυώνος Κλεισθένη· στον στρατηγό των Θεσσαλών Ευρύλοχο· ή στον γιατρό Νεβρό, ένας από τους Aσκληπιάδες (οπαδούς του θεραπευτή Aσκληπιού, γιου του Aπόλλωνα). πρόγονο του Ιπποκράτη. Αν και οι λεπτομέρειες διαφέρουν, η κατάληξη είναι ίδια: η Κίρρα καταστράφηκε και τα εδάφη της «καταραμένα» για πάντα.
Όταν ο περιηγητής Παυσανίας επισκέφθηκε τον τόπο μπόλικους αιώνες αργότερα, το έδαφος ήταν ακόμα στέρφο. «Ο κάμπος γύρω από την Κίρρα είναι ακαλλιέργητος γιατί η γη είναι ακόμα καταραμένη και οι κάτοικοι δεν μπορούν να φυτέψουν δέντρα», γράφει ο Παυσανίας, ο οποίος αποδίδει μάλιστα το σχέδιο της μαζικής δολοφονίας στον αθηναίο νομοθέτη Σόλων τον Σοφό! Η σοφία του οποίου δεν πήγαζε βέβαια από τη ζοφερή πράξη, αλλά το ηθικό δίδαγμα όταν αντίκρισε τον αποδεκατισμένο πληθυσμό και τα άμοιρα παιδιά, δίνοντας όρκο ιερό να μην ξανασυμβεί ποτέ τέτοιο έγκλημα σε ελληνικό έδαφος
⚖ Ηθικό δίδαγμα: Ποτέ ξανά
Αν και για αιώνες το περιστατικό θεωρούνταν μυθολογικό, αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Αισχίνης, ο Στράβων και ο Διόδωρος το επιβεβαίωσαν. Η φρίκη της πράξης αυτής προκάλεσε συλλογική ενοχή και ορκισμένη απόρριψη. Ποτέ ξανά Έλληνες δεν θα έπρεπε να εξοντώσουν άλλους Έλληνες με τέτοιο τρόπο. Οι μελλοντικοί πόλεμοι θα περιορίζονταν στα πεδία μάχης, με τους αμάχους προστατευμένους. η αμφικτιονική συμμαχία αποτροπιάστηκε από την κατάληξη του σχεδίου της και έδωσε όρκο ιερό να μην ξαναπροβεί σε μαζική εξολόθρευση πληθυσμού. Οι πόλεμοι θα δίνονταν πια στο πεδίο της μάχης μεταξύ στρατών, αφήνοντας τον άμαχο πληθυσμό κατά μέρος. Η μόλυνση του νερού κρίθηκε απαράδεκτη και στο εξής απαγορευόταν διά ροπάλου από τους κανόνες του πολέμου. Αν το αρχαιότερο καταγεγραμμένο γεγονός δηλητηρίασης πόσιμου νερού και μαζικής δολοφονίας συνέβη στην Ελλάδα, εκεί έλαβε επίσης χώρα και ένα ιερό συμβόλαιο τιμής . Ένας πολιτισμός ύψωσε ηθικά όρια – δυστυχώς, ένα μάθημα που δεν ακολούθησε η υπόλοιπη ανθρωπότητα.
📚 Βιβλιογραφία
-
Παυσανίας, Περιήγησις της Ελλάδος, Βιβλίο Φωκικά
-
Πολύαινος, Στρατηγήματα, Βιβλίο ΣΤ΄
-
Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, Βιβλίο ΣΤ΄
-
Στράβων, Γεωγραφικά, Βιβλίο Θ΄
-
Θεσσαλός ο Ιατρός (αναφορά μέσω Ιπποκρατικών κειμένων)
-
Αισχίνης, Κατά Κτησιφώντος
-
Διοσκουρίδης, Περί ύλης ιατρικής (αναφορικά με τον ελλέβορο και τα δηλητήρια)
