O ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΙΕΡΕΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Τα πρόσωπα τα οποία ήταν απαραίτητα για την διεξαγωγή των θρησκευτικών λειτουργιών ήταν πρωτίστως οι ιερείς και οι ιέρειες.

Οι γυναίκες αν και δεν είχαν συνήθως πολιτικά δικαιώματα στις αρχαίες ελληνικές πόλεις εντούτοις ασκούν θρησκευτικά καθήκοντα. Αυτό οφειλόταν στην παρουσία γυναικείων θεοτήτων στην αρχαιοελληνική θρησκεία. Μας έχει σωθεί ο κανονισμός της λατρείας της Αθηνάς Νίκης πάνω στην Ακρόπολη, από τον οποίο μαθαίνουμε ότι η ιέρεια εκλεγόταν από την Εκκλησία του Δήμου, από το ανώτατο δηλαδή πολιτικό όργανο της αθηναϊκής Δημοκρατίας, ανάμεσα από όλες τις Αθηναίες δέσποινες

Οι τρόποι επιλογής τους

Η πλειοψηφία των ιερέων στις αρχαίες ελληνικές πόλεις επιλέγονταν με κλήρωση και η θητεία τους διαρκούσε ένα έτος. Στην Αθήνα μάλιστα στο τέλος της θητείας τους οι ιερείς λογοδοτούσαν για τα πεπραγμένα τους όπως και οι άρχοντες. Πέρα όμως από τους κληρωτούς ιερείς υπήρχε και μια δεκαμελής ομάδα ιερέων που εκλέγονταν κάθε χρόνο από την Βουλή και ασχολούνταν κυρίως με τις μεγάλες εορτές που διεξάγονταν κάθε τέσσερα χρόνια. Απαραίτητες προϋποθέσεις όμως για να είναι κανείς ιερεύς ήταν να είναι Αθηναίος πολίτης, να μην πάσχει από κάποιο σωματικό ελάττωμα και να μην έχει διαπράξει ανοσιουργήματα.

Οι ιερείς λοιπόν ήταν δημόσιοι αξιωματούχοι που επιλέγονταν από την πόλη. Μοναδική εξαίρεση υπήρξε η περίπτωση ορισμένων θρησκευτικών οικογενειών που απολάμβαναν πολλές φορές την ισοβιότητα του αξιώματος αυτού (Ευμολπίδες και Κήρυκες στην Ελευσίνα, Βουτάδες και Φυταλίδες στην Αθήνα κ.λ.π.). Οι ιερείς συνήθως υπηρετούσαν μια θεότητα και δεν είχαν το δικαίωμα να ιερουργούν πέρα από την προκαθορισμένη περιοχή τους. Οι απολαβές τους ήταν ανάλογες με τη σπουδαιότητα του ιερού που υπηρετούσαν, αλλά δεν φαίνεται να ήταν αξιόλογες τουλάχιστον κατά την περίοδο της κλασικής αρχαιότητος.

Καθήκοντα και κοινωνικός ρόλος

Τα καθήκοντά τους είχαν να κάνουν με την τήρηση των κανόνων της λατρείας. Κάθε ιερέας είχε συγκεκριμένα τελετουργικά καθήκοντα, χωρίς να έχει το δικαίωμα να τελεί οποιαδήποτε άλλη πέρα των καθορισμένων ιεροπραξία. Ήταν θεματοφύλακες των ιερών νόμων και πολλές φορές νομοθετούσαν δια της Βουλής για θρησκευτικά θέματα. Συμμετείχαν στην σφαγή των ζώων και είχαν ευθύνη της διανομής τους σε πολίτες και αξιωματούχους. Απήγγειλαν τις διάφορες προσευχές και επικλήσεις προς τους θεούς και έπαιρναν μέρος στις τελετές εξαγνισμών.

Ο κοινωνικός τους ρόλος ήταν σπουδαίος καθώς αποτελούσαν πρότυπα ζωής για τους πολίτες από τους οποίους ναι μεν ξεχώριζαν για την αγνότητά τους αλλά σε καμία περίπτωση δεν θεωρούνταν πρόσωπα με υπερφυσικές δυνάμεις. Το τελευταίο το συναντούμε σε θρησκείες άλλων λαών της περιόδου όπου και παρατηρείται η ύπαρξη ενός κλειστού ιερατικού κύκλου. Οι ιερείς δεν ήταν απομονωμένοι από τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής της κοινωνίας και μπορούσαν να είναι έγγαμοι. Ως δημόσια πρόσωπα ελεγχόταν αυστηρά από τον λαό και όπως αναφέραμε ήδη λογοδοτούσαν μετά το πέρας της θητείας τους.

Πέρα όμως από τους ιερείς και τις ιέρειες υπήρχαν και άλλα πρόσωπα που έπαιζαν ρόλο κατά την τέλεση της λατρείας. Αυτοί που βοηθούσαν τους ιερείς ήταν ο βουτύπος που έσφαζε τα ζώα και τον μάγειρο που τα διαμέλιζε, τα μαγείρευε και τα μοίραζε υπό την καθοδήγηση του ιερέως. Επίσης υπήρχε ο νεωκόρος όπου αναλάμβανε την φροντίδα συντηρήσεως του ιερού ειδώλου και του ναού Ο ρόλος όμως του νεωκόρου δεν συνδεόταν άμεσα με την τέλεση των δρωμένων αλλά συνέβαλλε στην ομαλή διεξαγωγή τους τηρώντας την τάξη. Τέλος συναντούμε τους λεγόμενους επιμελητές και ιεροταμίες, που ήταν επιτροπές πολιτών διορισμένες από την πολιτεία για να επιβλέπουν τα οικονομικά των ιερών.

Στα δε Ελευσίνια μυστήρια συναντούμε εκτός από τον ιεροφάντη (τον ιερέα που φανέρωνε τα θεία) και τον δαδούχο που κουβαλούσε την δάδα. Επίσης κατά την εορτή των Αρρηφορίων προς τιμή της Αθηνάς Παλλάδος έπαιρναν μέρος στην τελετή δύο νεαρές κοπέλες οι Αρρηφόροι. Ρόλο δευτερεύοντα είχαν ακόμα και οι Κανηφόροι, νεαρές κοπέλες που κουβαλούσαν κάνιστρα και που συμμετείχαν στην λατρεία της θεάς Αθηνάς και της θεάς Άρτεμης.

https://www.elkosmos.gr